Geen eerste

Ben ik even blij dat ik geen eerste ben. Ik ben namelijk tweede en derde en dat is genoeg.

Generatie bedoel ik. Mijn vader en grootouders zaten in in Nederlands Indië toen ook daar WO2 toesloeg. Voor mijn opa betekende het dienstplicht, krijgsgevangenschap en werken in een mijn in Japan. Voor mijn oma, vader en tante een serie aan kampen op Java. Eerst het vrouwenkamp, later verhuisde mijn vader naar het jongens/mannenkamp.
Ik ben opgegroeid met de verhalen van ‘het kamp’. Over het gebrek aan eten, over de handel in alles, over corvee, over luizen, over ziekte, over mishandeling.

Gisteren mocht ik mee met mijn vader naar de Indiëherdenking – 15 augustus is de dag dat Japan officieel capituleerde en ook in Azie de oorlog over was. De oorlog wel, de ellende nog niet. De bevrijding ging over in nieuwe onzekerheid, het vinden van onderdak, van informatie over familie, werk, de toekomst.
De verhalen van mijn vader, ik luister er al mijn hele leven naar. En met ieder verhaal, afhankelijk van mijn eigen leeftijd, omstandigheden en ervaring, kom ik een beetje dichter bij het echt begrijpen hoe het was. Gisteren, in de auto van Den Dolder naar Den Haag, vertelde hij opnieuw over de capitulatie, de bevrijding, de hereniging met zijn moeder en zusje, over hoe mijn oma ‘beloond’ werd door haar sociaal netwerk met onderdak. Over hoe bijna een jaar later zijn vader zich bij hen voegde, het besef dat in Indië geen toekomst meer was voor hen, de ‘terugkeer’ naar Nederland.

Tijdens de herdenking luisterde hij trots naar de 16-jarige HAVO-scholier die mocht spreken tijdens de officiële plechtigheid. Hij had tijdens de kerstvakantie met hem gesproken en proberen over te brengen hoe zíjn leven er op diezelfde leeftijd uitzag. Iets wat hij vaker doet op middelbare scholen trouwens.

Je kan de verhalen niet vaak genoeg horen.